Siyanür, bir karbon ve üç azotun birleşmesiyle oluşan kimyasal bir maddedir. Organik ve inorganik çeşitleri bulunan siyanür, endüstriyel prosesler ile de üretilir.
Siyanürün organik bileşenleri nitril grubundadır ve çoğu zehirli değildir. Bu gruba örnek olarak ise Citalopram , fadrozol ve ledrozol ilaçları gösterilir.
Siyanürlü bileşikleri doğal olarak üreten birçok bitki ve hayvan vardır. Badem, kiraz, erik, şeftali, kayısı, lahana gibi bitkiler buna örnek verilebilir.
Endüstride de kullanılan bu madde saklama ve taşıma güvenliği sebebiyle tuzları sodyum ve trityum siyanür demir çelik endüstrisi ve maden sanayi gibi çok çeşitli sanayi kollarında kullanılır.
Hidrosiyanik asitte acı badem kokusu vardır ve 28 santigrat derecede kaynar.
KULLANIM ALANLARI NELERDİR?
Siyanürün çeşitleri birçok endüstri alanlarında kullanılır ancak en önemlisi kimyasal üretim endüstrisidir. Nylon, polyamid , akrilik ve plastik üretim sanayileri de bunu takip eder. Madencilikte ise gümüş ve altın liç proseslerinde kullanılır.
Bu alanda kullanımı 1880’li yıllara kadar dayanır. Gümüş ve altın üretiminde kullanılan siyanürün, kapalı devre sistemlerle kullanılır.
Üretim sonrasında oluşan atıklardaki siyanür, INCO prosesi gibi çeşitli yollarla uzaklaştırılır. Günümüzde ise gerek teknolojik gelişmeler sayesinde gerekse yönetmelik ve planlamalarla siyanürün taşıdığı riskler yok edilmektedir.
ZEHİRLENMESİ VE TEDAVİSİ
Yüksek miktardaki siyanür, insanlar için tehlike oluştursa da yediğimiz yiyeceklerde az miktarda bulunur. Yiyeceklerde olan siyanür kanserojen değildir ve vücutta depolanmaz.
En çok maruz kalınan alanlar ise sigara dumanı ve yangın sonucu çıkan dumandır. Siyanür kanda bulunan methemoglobin’e, geri dönüşümsüz bir şekilde bağlanır ve etkinlik gösterir.
Bu özellik kanın dokulara oksijen perfüzyonunu sağlayamaması nedeniyle hipoksi’ye ve sonuçta hipoksik şok ve ölüme sebep olur. Oksijen mevcuttur fakat kanda taşınamaz. Vücut bu olay sonrasında oksijen havuzunda boğulur.
Tedavi sırasındaki amaç zehirli olan maddenin zehirsiz bir maddeye çevrilmesidir. Bu sebeple hastaya sodyum nitrit verilir.
